Tri elementa koji garantuju dobar prinos – azot, fosfor i kalijum

Tri elementa koji garantuju dobar prinos. Azot, fosfor i kalijum su deficitarni elementi u našim zemljištima. Obično se ističe da je azot najvažniji među neophodnim hranljivim elementima za biljke, da je sinonim plodnosti, nosilac prinosa i element u prvom minimumu. Posebno isticanje pojedinih biogenih elemenata je neopravdano jer ako je bilo koji element iz grupe neophodnih elemenata za normalan rast, razvoj i plodonošenje biljaka u nedostatku ili potpuno nepristupačan biljkama tada biljke ne mogu normalno da se razvijaju jer svaki od tri elementa ima određenu fiziološku ulogu u životu biljke.

Azot se u zemljištu najvećim delom nalazi u obliku organskih jedinjenja (humusa) koja su poreklom od biljaka i životinja koje su izumrle. U građu humusa ulaze svi elementi od kojih su biljke izgrađene ali je najveća količina ugljenika, kiseonika, vodonika i azota. Odnos ugljenik : azot ima značaj za ishranu biljaka azotom i to zbog toga što od njega zavisi koje će količine azota imati biljke na raspolaganju.

Ukoliko je vrednost ovog odnosa velika, što je slučaj kada se zaore veća količina žetvenih ostataka ili nezgorelog stajskog đubriva, tada mikro-organizmi u zemljištu imaju dovoljno hrane, pa je njihovo umnožavanje veliko, a za to im je potreban azot i oni ga uzimaju iz zemljišta ili iz organske materije koju razlažu. Tada za biljke nema dovoljno azota u zemljištu i one tada sporo rastu i imaju žuto-zelenu boju. Ova pojava se naziva “azotna depresija” i može se sprečiti ako se pri zaoravanju žetvenih ostataka unese izvesna količina azota u obliku mineralnih đubriva. Iznošenje azota žetvama je veliko i najčešće veće od ostalih deficitarnih biogenih elemenata. Ovo se posebno odnosi na merkantilni deo prinosa koji se iznosi sa parcele. Za razliku od drugih neophodnih elementa za azot je specifično da se u zemljištu ne mogu stvarati trajne rezerve pristupačnih oblika ovog elementa kao što je slučaj sa fosforom i kalijumom.

Tri elementa – azot, fosfor i kalijum

Fosfor se u zemljištu najvećim delom nalazi u obliku neorganskih jedinjenja poreklom iz stena i minerala, a ostatak je u obliku organskih jedinjenja. Pristupačnost fosfora u zemljištu zavisi najvećim delom od neorganskih jedinjenja. U kiselim zemljištima veliki deo fosfora je u obliku fosfata aluminijuma i gvožđa, a manji deo u obliku fosfata kalcijuma i drugih metala i zato je pristupačnost fosfora zavisna od reakcije zemljišta. Većina kiselih zemljišta nema dovoljno rastvorljivih fosfata koliko je potrebno za ishranu biljaka. U zemljištima neutralne i slabo alkalne reakcije količina rastvorljivih fosfata je veća, ali ako je u zemljištu povećana količina kreča onda se rastvorljivost fosfata smanjuje. Fosforna jedinjenja se iz zemljišta ne ispiraju, samo jedan deo se može izgubiti spiranjem po površini ili erozijom, tako da smanjenje količine fosfora u zemljištu najvećim delom zavisi od visine prinosa. Održavanje sadržaja fosfora na određenom nivou moguće je unošenjem mineralnih i organskih đubriva čija se količina određuje prema visini prinosa i prema sadržaju fosfora u zemljištu.

Kalijum se u zemljištu najvećim delom nalazi u neorganskom delu zemljišta a to su stene i minerali, odnosno od matičnog supstrata od kojeg je zemljište nastalo. Zemljišta koja su teže građe, više glinovita, imaju više kalijuma nego zemljišta koja su peskovita. Kalijum se iz zemljišta malo ispira a najveće količine se gube prinosima. Na količinu kalijuma u zemljištu utiče unošenje mineralnih đubriva ali njegova količina zavisi od snabdevenosti zemljišta i potreba biljaka. Neke biljke imaju povećane potrebe za kalijumom kao što su šećerna repa, suncokret, krompir, kukuruz, pa se preporučuje unošenje kalijumovih đubriva jer ona utiču na povećanje i kvalitet prinosa biljaka.

Dipl. ing. Snježana Vujinović